Otizme Giriş

Otizme Ne Sebep Olur?

Otizmin nedeni henüz tam olarak tespit edilememiştir. Fakat otizmin anne babaların çocuklarına yaptıkları kötü şeylerden dolayı ortaya çıkmadığı kesin olarak söylenebilir. Otizmin tek bir nedeni yoktur. Pek çok nedeni olduğu artık bilinmektedir. Otistik bireylerde beyin hücreleri farklı çalışmaktadır. Hücreler arasında mesaj taşıyan kimyasal ileticilerde eksiklik yada fazlalık olduğu düşünülmektedir. Bazı genetik hastalıklar otizme yol açar. Genetiğin otizmin nedenleri arasında önemli bir yeri vardır. Kardeş ve ikiz çalışmaları bunu doğrulamaktadır. Otistik bir çocuğun kardeşinde otizm görülme riski genel popülasyona göre 50-100 kat daha fazladır. Tek yumurta ikizlerinde her ikisinin birden otistik olma oranı çift yumurta ikizlerine göre daha fazladır. Bütün bunlar genetiğin etkisini bize gösteriyor fakat sadece genetiğin tek neden olmadığı noktasına da ulaştırıyor. Sadece genetik etkili olsaydı tek yumurta ikizlerinde her iki bebeğinde her zaman otistik olması gerekirdi. Yapılan çalışmalar bir tek gen değil birden çok genin etkileşimi sonucu hastalık yapıcı etki oluştuğunu ortaya koymuştur. Klinik tablodaki davranışsal çeşitlilik çevresel faktörlerinde etkili olduğunu düşündürmektedir. Doğum öncesi, doğum ve doğum sonrası faktörler ile otizm arasında anlamlı bir ilişki saptanmamıştır. Eldeki bulgular genetik olarak otizme yatkınlığı olan çocukların doğum sırasında sorun yaşama riskinin daha fazla olduğunu göstermektedir. Ayrıca, anne karnında geçirilen kızamıkçık virüsünün, pek çok anormalliğin yanında otizme de yol açabildiği bilinir.

Bugün şu kesin olarak bilinmektedir ki, otizm tek bir nedenle olmaz, birden çok etkenin bir araya gelmesiyle meydana gelen oldukça karmaşık bir durumdur.

Otizm erkeklerde kızlara oranla 4 kat daha fazla görülür fakat genelde kızlarda daha ağır seyreder. Otistik bireylerin % 70′inde zeka geriliği görülmektedir. % 30′u normal ve bu %30′luk dilimin %10′u üstün zekaya sahiptirler. Zeka düzeyi ve eşlik eden diğer hastalıklar otizmin ağırlık derecesi üzerinde belirleyici rol oynar. Eşlik eden hastalıklar arasında en sık rastlanılanlar dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, duygudurum bozuklukları ve epilepsidir. Her üç çocuktan biri epileptik anlamda risk taşımaktadır. 0-5 yaş arası ve ergenlik döneminde epilepsi nöbetlerinin görülme olasılığı artar.

Otizmin Tipik Belirtileri

Otizmin Belirtileri

• Göz kontağı kısıtlıdır ya da yoktur
• Çevreye ilgisizdirler
• Adına tepki vermezler
• Aşırı hareketli yada hareketsiz olabilirler
• Bazıları fiziksel temasa (öpülme, sarılma vs.) izin vermez yada hoşlanmaz
• Çoğunlukla insanları değil cansız varlıkları tercih ederler
• Sosyal ve duygusal açıdan kendilerini izole ederler
• İşaret etmezler, ihtiyaçlarını yetişkinin elini kullanarak ifade ederler
• Taklit becerisi yoktur yada sınırlıdır
• Konuşma birçoğunda gelişmemiştir
• Konuşma gelişse bile bunu iletişim aracı olarak kullanmazlar
• Ekolaliktirler, söylenenleri papağan gibi tekrarlarlar
• Zamirleri ters kullanırlar
• Uygun olmayan vurgulamalar, kalıp cümlelerle konuşurlar
• Mekanik ve tek düze ses tonu kullanırlar
• Uygunsuz gülme ve kıkırdamalar vardır
• Düzen takıntıları vardır
• Nesne takıntıları vardır. Objelere gereksiz yere bağlanma… (pipet, şişe, araba… vs)
• Rutinlerindeki değişikliklere tepkilidirler
• Tekrarlayan davranışları (stereotipiler) vardır (nesneleri çevirme, elçırpma, kanat çırpma, zıplama, kendi etrafında dönme, parmak ucunda yürüme…)
• Oyuncaklarla gerektiği gibi oynamazlar (arabaları dizerler,topu çevirirler…)
• Hayali oyun oynamazlar
• Sürekli ayn oyunları oynamayı tercih ederler
• Bazıları çok inatçıdır
• Bazıları ses, acı, koku, ışık ve dokunuşa aşırı hassastırlar
• Bazıları soğuk, sıcak, acıya duyarsız olabilir
• Bazıları tehlikeye karşı duyarsız olabilir
• Yemek yeme bozuklukları vardır
• Bazıları kendine, çevresindekilere ve eşyalara zarar verebilir
• Beklemeye yada isteklerini ertelemeye pek tahammüllü değillerdir.

Otizmin Tipik Belirtileri

Otistikler aşağıdaki tipik davranışların en az yarısını gösterirler. Bu semptomlar çok hafif ya da çok şiddetli olabilir. Her bir semptomun etkisi de diğerinden farklı olabilir. Ayrıca, Bu davranışlar birçok farklı sebeple ve yaşlarına uygun olmayacak bir şekilde sergilenebilir.

Otizme Erken Tanı Nasıl Konur?

Otizmin kesin tanısı için kullanılan belirli bir yöntem yoktur. Gözleme dayanarak ve aileden alınan bilgilere göre tanı konur. Belirtilerin tamamının bir çocukta görülmesi şart değildir. Otistik çocuklar bu davranışları hafiften ağıra değişen ölçülerde ve değişik kombinasyonlarda sergileyebilirler. Belirtilerin bazıları zaman içinde kaybolup, bazıları da yine zaman içinde ortaya çıkabilirler. Bu işaretlerden biri yada birkaçının ortaya çıkması çocuğun çocuk psikiyatristleri ve çocuk nörologları tarafından değerlendirilmesini 
gerektirir.

Otizmde Erken Tanının Önemi

Otizmin bugün için bilinen tek tedavisi özel eğitimdir. Özel eğitimin amacı çocuğun ihtiyaçlarına yönelik olarak planlanmış programlarla, çocuğun gelişimsel olarak mümkün olduğunca akranları düzeyine ulaşmasını sağlamaktır. Bu çocukların erken dönemde tanınması ve uygun eğitime başlanması, hastalığın gidişatı ve ilerleyen dönemlerde karşılaşılabilecek problemlerin enaza indirgenmesi açısından çok önemlidir.

Otizm tanısı genelde 3 yaşından itibaren kesin olarak konmaktadır. Fakat yapılan çalışmalar otizmin 18 aydan itibaren tanınmasını olası kılmıştır. Otizmin uyarıcı işaretlerinden birinin bile ortaya çıkması çocuğun bu alanda uzman kişilerce değerlendirilmesini gerektirir. Bu belirtiler şunlardır;

İkinci ayda hiçbir dinleme ve göz temasının olmaması

4-5. aylarda anne-babaya neşeli ses yada gülücükle karşılık vermemek

8-9. aylarda karşılıklı iletişim kuramamak

İşaret etmek yerine yetişkinin elini kullanarak göstermek, işaret edilen yere bakmamak,

12. ayda en az iki kelime ile iletişim kuramama, anne-babanın yüz ifadelerini yada sesini taklit edememek

16. ayda problem çözmeye yönelik karmaşık işlemler yapamamak

İki yaşında taklit oyunu oynamamak

36-48 ay arasında kim, nerede, niçin sorularına cevap verememek

Kazanılmış becerilerin kaybedilmesi

Otizmin Tedavisi Var Mıdır?

Otizmin bilinen bir tedavisi yoktur. Erken yaşta başlanan, çocuğun yetenekleri ve gereksinimleri dikkate alınarak, bireysel özel eğitim programları hazırlanması ve uzman kişilerce uygulanması, günümüzde bilinen tek “tedavi” yöntemidir. Uygulanacak olan ilaç tedavisi otizme eşlik eden problemlerin sağaltılmasma yöneliktir. Özel eğitim bir ekip çalışmasını gerektirir. Bu ekipte çocuğun kendi doktoru, özel eğitimcisi, konuşma terapisti, çocuk psikiyatrı ve/veya çocuk nörologu mutlaka bulunmalıdır. Ailelerin eğitim sürecine katılmaları ve desteklemeleri çok önemlidir.

Hangi Eğitsel Yaklaşımlar Uygulanır?

Özel eğitimin amacı çocuğun ihtiyaçlarına yönelik olarak planlanmış programlarla, çocuğun gelişimsel olarak mümkün olduğunca akranları düzeyine ulaşmasını sağlamaktır. Özel eğitimdeki yaklaşımlar şunlardır:

Eğitsel terapiler (davranış terapisi) Duyusal- devinsel terapiler Etkileşimsel oyun terapisi Uygulamalı davranış analizi

Konuşma sorunlarına yönelik terapi: Alıcı (konuşulan dili anlama) ve ifade edici (kendi istek ve düşüncelerim anlatma) dil becerilerinin öğretimine yönelik; göz teması kurma, bakma, dinleme, karşılıklı oturma, dikkat, ilişki kurma gibi ön becerilerin kazandırılması için yapılan çalışmaları kapsar. Dil bilgisini doğru kullanma (doğru zamir ve zaman kullanımı), artikülasyon (doğru telaffuz) çalışması ve konuşma organlarını çalıştıracak egzersizler yapılır.

İlaç Desteği

Otistik çocuklarda kullanılan ilaçlar otizmi değil; eşlik eden semptomları kontrol altına almaya ve tedavi etmeye yardımcıdır. Örneğin: hiperaktivite, epilepsi, ritüeller, stereotipiler, kendine zarar verme, dikkat problemleri, depresyon gibi. İlaçlar sadece, çocuğu düzenli olarak takip eden nörolog, psikiyatr veya ilgili doktor tarafından önerilebilir ve kullanım süresince de doktor kontrolünde olmalıdır.